BAĞIMLILIK NEDİR ?

Bağımlılık; kişinin kullandığı herhangi bir madde, alkol, nesne veya yaptığı bir davranış (eylem) üzerinde kontrolünü kaybetmesidir.

Kontrolsüzce kullanılan her madde ya da gerçekleştirilen her davranış bağımlılık oluşturma riski taşır.

Kişiler hayatta birçok şeye karşı bağımlı olabilir.

Örnek: uyuşturucu madde, alkol, sigara, kumar, teknoloji, herhangi bir eşya veya davranış (Ögel, 2018; Yeşilay Yayınları, 2018).”

Türkiye Bağımlılıkla Mücadele (TBM) Eğitim Programı’na göre ise bağımlılık, kişinin kullandığı bir nesne veya yaptığı bir eylem üzerinde kontrolünü kaybetmesidir. Kullanım/davranış sıklığı azaldığında veya kesildiğinde huzursuzluk, uykusuzluk, öfke gibi yoksunluk belirtileri görülür.
 
Dünya Sağlık Örgütünün Uluslararası Hastalıkların Sınıflandırılması El Kitabı’nın on birinci revizyonunda madde kullanımına ve bağımlılık davranışlarına bağlı bozukluklar, ağırlıklı olarak psikoaktif maddelerin kullanımı veya belirli tekrarlayan ödüllendirici ve pekiştirici davranışların bir sonucu olarak gelişen zihinsel ve davranışsal bozukluklar olarak tanımlanır. Bağımlılık yapan davranışlara bağlı bozukluklar ise bağımlılık yapıcı maddelerin kullanımı dışında kalan yineleyici ve ödüllendirici davranışların bir sonucu olarak gelişir. Bu bozukluklar, çevrim içi ve çevrim dışı davranışlar olarak ortaya çıkabilir.

DİJİTAL BAĞIMLILIK NEDİR ?

Teknoloji ve internetin bilinçli olmayan, kontrolsüz bir şekilde kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan, davranışsal bağımlılıklar oyun oynama bozukluğu, kumar oynama bozukluğu, sosyal medyanın ve akıllı telefonun aşırı kullanımı gibi bağımlılık yapıcı alt davranışlarla kendini gösteren bağımlılık türü teknoloji bağımlılığı olarak tanımlanır.

Teknolojik bağımlılıklar kimyasal olmayan, davranış tabanlı bağımlılıklar olarak tanımlanabilir ve bu durum insan ile makine arasındaki etkileşim ile gerçekleşir. Bu bağımlılık türünde birey aktif (bilgisayar oyunları gibi) ya da pasif (televizyon izleme gibi) olabilir (Widyanto ve Griffiths, 2006).

Davranış tabanlı bağımlılıklar; yeme, kumar, seks vb. bağımlılıkların yanında insan-makine etkileşiminin kurulduğu teknolojik bağımlılıkları da kapsamaktadır (Griffiths, 1999).

Teknoloji bağımlılıkları kapsamında medya bağımlılığı, televizyon bağımlılığı, cep telefonu bağımlılığı, bilgisayar ve internet bağımlılığı gibi bağımlılıklar ele alınabilir. Özellikle internetin yaşamdaki yerinin ve öneminin giderek artması nedeniyle, oluşturduğu etkiler diğer bilgi ve iletişim teknolojilerine oranla daha çok önem taşımaktadır (Günüç ve Kayri, 2010).

DİJİTAL BAĞIMLILIĞIN NEDENLERİ

Bireyler,

Var olan koşullardan ve düşüncelerden uzaklaşmak,

Gerçek sosyal çevreler dışında sanal, farklı bir karakterle iletişim kurmak ve düşsel bir dünyada bulunmayı istemek,

Sosyal yaşantılarındaki etkinliklerden keyif alamamak ve yapacak daha iyi bir etkinlik bulamamak,

Boş zamanlarını değerlendirmek, stresten uzaklaşıp rahat hissetmek,

İstemedikleri düşüncelerden uzaklaşmak gibi nedenlerden dolayı zamanla dijital bağımlılığa kapılabiliyorlar.

    Ayrıca,

• Sürekli yenilenen sürümleri ile cep telefonları, diz üstü bilgisayarlar, tabletler, akıllı saatler ve VR gözlükler bizi geçmişten farklı olarak daha yoğun bir şekilde sabit, stabil bir hayat yaşamaya zorlamaktadır.
• Bir parkta ya da doğal bir ortamda temiz hava alarak yürüyüş yapmak, doğal hayatın bize sağlamış olduğu nimetlerden yararlanmak arzusunda olan kişilerin sayısı gittikçe azalmaktadır.
• Sanayileşme ve dijital dönüşümle birlikte hayat bu haliyle beraberinde çok ciddi sağlık sorunlarına davetiye çıkarmaktadır.

DİJİTAL BAĞIMLILIĞIN ZARARLARI

Yakın geçmişe kadar park alanlarında, sahalarda, sokaklarda ve hatta kahvehanelerde oynanan hemen her türlü oyun, artık evlerde, ofislerde, internet kafelerde ve play-station salonlarında oynanmaktadır. Pek çok alanda sanal hale gelen yaşantılarımızdan oyunlar da nasibini almıştır. Artık çocuklar sokakta ya da spor sahalarında futbol oynamak yerine, arkadaşları ile birlikte evde, internet kafe ya da play-station salonlarında futbol oynamaktadırlar. Bu durum sadece futbol için değil, pek çok oyun için geçerlidir. Her geçen yıl elektronik ortamda sunulan eğlence araçları hayatımızdaki etkisini artırmakta ve sosyalleşmenin yeni aracına dönüşmektedir.

• Gittikçe daha küçük yaşlarda teknolojik aletlerle tanışan ve bu nedenle bedensel gelişimlerine olumlu etkisi bulunan sportif faaliyetlerden uzak kalan insanların, başta bel ve boyun ağrıları, ileri düzeyde omurga ve duruş (postür) bozuklukları (skolyoz, lordoz, kifoz vb.) nedeniyle yaşam kalitesi gittikçe azalmaktadır.
• Bu tür rahatsızlıkların tedavi edilmesi sürecinde ortaya çıkan ekonomik sorunlar (geç tanı konması, dijital bağımlılığın tedavi edilmesinde karşılaşılan davranışsal ve psikolojik sorunlar gibi) ve artan kamu sağlık harcamaları ilave olumsuzluklar olarak kendini göstermektedir.

POSTÜR NEDİR ?

Kas iskelet sisteminde bir zorlanmaya sebep olmayan, vücudun normal eğriliklerinin korunduğu, eklemlere uygulanan kuvvetlerin dengeli dağıldığı duruşa normal postür ya da normal duruş denilir.

Postür, vücudun her kısmının, kendisine bitişik segmente ve bütün vücuda oranla en uygun pozisyonda yerleştirilmesidir. Bir başka deyişle, vücudun her hareketinde eklemlerin aldığı pozisyonların birleşimi de postür olarak tanımlanmaktadır. Vücut, kas aktivitesi sırasında ligamentlerin desteği ile stabilite sağlamak veya bir harekete temel teşkil etmek için, birçok kasın uyumlu çalışması sonucunda düzgün bir duruş elde eder.

• Sağlıklı bir postür gelişimi için çocukluk döneminden itibaren olan gelişim önemlidir (Łubkowska W, Paczyńska-Jędrycka M, Eider J).
• Büyüme ve gelişmedeki hızdan dolayı postürdeki değişmeler en fazla okul çağında ortaya çıkmaktadır (Murphy S, Buckle P, Stubbs D).
• Çocukların dijital teknolojik cihazlarla erken yaşlarda tanışması ve kontrolsüz şekilde uzun süre kullanmaları uyku kalitesinde bozulmalara, obeziteye, duygusal ve sosyal gelişiminde olumsuzluklara neden olduğu bildirilmiştir (Mustafaoğlu R, Zirek E, Yasacı Z, Özdinçler AR).

  Fizyolojik ve biyomekanik yönden iyi postür, minimum çaba ile vücutta maksimum yeterliliği sağlayan duruştur. Kötü postür, kaslarda gereksiz kasılma ve kompasaysan mekanizmalarıyla seyreder. Bu değişen mekanizmalar, omuz ve sırt kaslarındaki spazmı tetikler, biyomekanik işlevlerin etkinliğini azaltır ve yumuşak dokuları zayıflatır.

POSTÜR BOZUKLUĞU NEDİR ?

Kaslar, iskelet sistemi, beyin, sinirler uyum içerisinde etkileştiği sürece sorun yoktur. Ancak bunlar arasında uyumsuzluk doğuran her durum önemli sağlık sorunlarına yol açar. Duruş alışkanlıklarımız hatalı ise bu uyumu kendimiz de bozabiliriz.

Hareketsizlik, iş hayatında zorunlu olarak belirli bir duruş biçiminde çalışma, önemli duruş sorunlarına yol açabilir. Bir madencinin duruşu ile bir piyanistin duruşu elbette farklıdır. Ancak sağlıklı duruş ve yürüme için gerekli kurallar herkes için aynıdır. Erişkin postürünü etkileyen birçok faktör olmakla birlikte bunlardan üçü sıklık bakımından önem kazanmıştır.

SKOLYOZ

• Omurgada eğrilik “S” ve “C” şeklinde olabilir. Skolyoz’a eşlik eden vertebral rotasyon nedeniyle göğüs kafesinde asimetri fark edilir. Belin öne fleksiyonu ile simetri bozukluğu belirgin hale gelir.

KİFOZ

• Omurganın normal sınırlar dışında sagital planda posterior sapması olarak tanımlanır. Aşırı sagital eğrilik ya fonksiyoneldir ya da yapısaldır. Fonksiyonel eğrilikler; anterior ve posterior spinal ligament ve kas yapılarının zayıflığı sonucu ortaya çıkar.
• Torasik kifoz artışı göğüs kafesi genişlemesini azalttığı gibi, omuz kavşağındaki hareketi de azaltır. Bu durum akromiyonun öne ve aşağı çekilmesine, kolun internal rotasyonuna yol açarak glenohumeral eklem mekanizmasını bozar. Bu postür bozukluğu rotator manşon tendonlarının sıkışması ve bozulması ile sonuçlanır.

LORDOZ

• Beldeki normal çukurluğun artmasıdır. Karın, sırt, kalça kasları ve bağlarındaki dengesizlikler ve güç kayıpları bel çukurluğunu artırır. Ayrıca karın kaslarında gevşeklik, aşırı kilo, lomber lordozu artırır. Lomber lordozun artmasının en önemli sonucu bel ve bacak ağrılarıdır. Ayrıca omurlarda kayma (spondilolistezis) olan hastalarda lomber lordoz (bel çukurluğu) artmıştır.

DİJİTAL BAĞIMLILIK İLE POSTÜR BOZUKLUĞU İLİŞKİSİ

Son iki yıldır salgın sürecinin de etkisiyle artık insanlar doğal yaşamdan uzaklaşmış, ev ortamlarında daha uzun süre vakit geçirmekte, hareketsiz ve kısıtlı, pasif bir yaşam moduna geçmiş durumdadırlar.En basit alışverişler bile artık internetten yapılmaktadır. Sosyal yaşam alanlarının daralması, kullanılan kas hareket çeşitlilik sayısında azalmaya yol açmış, bu da pek çok kasın atrofiye uğramasına sebep olmuş ve bundan dolayı omurganın gelişim gösterdiği yaş gruplarında postür bozuklukları yaygınlaşmıştır

SONUÇ

• 1- Gelişen teknolojiye bağımlı bir hayat, yaşam kalitesi üzerinde telafisi güç olumsuz etkiler yapmaktadır.
• 2- Vücut postür bozukluğu dijital bağımlılığın en önemli ve ağır sonuçlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
• 3- Teknoloji ile tanışma yaşının gün geçtikçe daha aşağılara inmesi adölesan çağındaki çocukları da tehdit eder hale gelmiştir.
• 4- Teknoloji ile olan ilginin insan sağlığını tehdit etmeyen bir düzleme oturtulması elzemdir.
• 5- Dijital bağımlılığa bağlı sağlık sorunları bir yandan insan psikolojisine telafisi zor kötü etkiler yaparken kamu sağlığı harcamalarını da artıran bir başka olumsuz neticeyi de doğurmaktadır.
• 6- Küçük yaşlardan itibaren dijital ilişkinin nasıl olması gerektiğine dair sağlıklı bir eğitim ve sportif bir yaşam tarzına geçiş, söz konusu olumsuzlukları azaltmanın ilk ve önemli şartları arasında yer almaktadır.

KAYNAKÇA

Yang ,S. C., & Tung, C-J. (2007). Comparison of internet addicts and non-addicts in Taiwanese high school. Computers in Human Behavior, 23(1), 79–96.

Widyanto, L., & Griffiths, M. (2006). Internet addiction: A critical review. International Journal Mental Health and Addiction, 4, 31–51.

Günüç, S., & Kayri, M. (2010). Türkiye’de internet bağımlılık profili ve internet bağımlılık ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 220-232.

Griffiths, M. D. (1999). Internet addiction: Fact or fiction? The Psychologist, 12(5), 246-250

Morahan-Martin, J. ve Schumacher, P. (2000). Üniversite öğrencileri arasında patolojik İnternet kullanımının sıklığı ve ilişkileri. İnsan Davranışında Bilgisayarlar, 16 (1), 13–29

Łubkowska W, Paczyńska-Jędrycka M, Eider J. The significance of swimming and corrective exercises in water in the treatment of postural deficits and scoliosis. Central European Journal of Sport Sciences and Medicine 2014; 6(2): 93–101.

Murphy S, Buckle P, Stubbs D. Classroom posture and self-reported back and neck pain in school children. Appl Ergon 2004; 35(2): 113-120.

Aygül BALKIN, (2020) , Lise Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık Düzeyi İle Eleştirel Düşünme Eğilimleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi Yüksek Lisans Tezi

Mustafaoğlu R, Zirek E, Yasacı Z, Özdinçler AR. Dijital teknoloji kullanımının çocukların gelişimi ve sağlığı üzerine olumsuz etkileri. Addicta: The Turkish Journal on Addictions 2018; 5(2): 1-21.

Charlton, J. P. ve Danforth, I. D. W. (2007). Distinguishing addiction and high engagement in the context of online game playing, Computers in Human Behavior, 23: 1531-1548.

Berber M, Karadibak D, Uçurum SG. Adolesan dönemde ekrana bağlı aktivitelerin hamstring kas uzunluğu, reaksiyon zamanı ve vücut kitle indeksi üzerine etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2014; 28(1): 1-6.

Ögel, 2018; Yeşilay Yayınları, 2018

Ercan D.H., 2019. “Çocukluk Çağından İtibaren Görülen Postür (Duruş) Bozuklukları”, Kapadokya Montessori, https://montessori.kapadokya.edu.tr/makaleler/cocukluk-cagindan-itibaren-gorulen-postur-durusbozukluklari, Erişim Tarihi: 21.010.2020

Anon., 2018. “Pilates For Kyphosis Lordosis”, https://pilatesconnection.org/pilates-for-kyphosis-lordosis/ Erişim Tarihi: 20.10.2020

Anon., 2020. “Düzgün Duruş Egzersizleri”, https://www.florence.com.tr/duzgun-durus-egzersizleri Erişim Tarihi: 19.10.2020

Akı S., 2016. “Sağlıksız duruş kronikleşmeden önüne geçilmeli”, https://www.anadolusaglik.org/blog/sagliksizdurus-kroniklesmeden-onune-gecilmeli Erişim Tarihi: 19.10.2020

Sağır M, 2005. “Postür”, ss. 1-25 https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/31221/mod_resource/content/ 1/Post%C3%BCr.pdf Erişim Tarihi: 20.10.2020

Abdullah Bedir KAYA, (2013), Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Ölçme ve Değerlendirme Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi